Uluslararası alanda yapılan tüm karayolu taşımacılıklarında ülkeler arası geçişler çeşitli ikili anlaşmalar ve protokoller çerçevesinde yürütülmektedir. Karayolu taşımacılığında yapılan taşıma anlaşmaları ve ülkelerin vereceği kararlar, bu ülkelerin tüm uluslararası taşımacılık protokollerini belirlemektedir. Ülkelerin bazıları direkt olarak geçiş yapacak olan araçlardan çeşitli kriterler isterken, bazı ülkeler ise ikili ilişkilerde yıllık kota uygulamasına gitmektedir. Karayolu üzerinden yapılan taşımacılıklarda kota uygulanması, ülkeden transit olarak geçecek tır sayısı, ülkeye boş girdikten sonra dolu ayrılacak tır sayısı ve benzeri işlemlerde karayolu taşıtlarına sınırlama getirilmektedir. Kota kapsamında geçiş yapabilecek araçlar ise ikili ilişkilerde çeşitli geçiş belgelerine ihtiyaç duymaktadır. Dozvola ise ülkeler arasında çeşitli kota sınırlaması bulunması gibi durumlarda, yük ve eşya taşımacılığı için kullanılan geçiş belgeleri olarak nitelendirilmektedir. Peki, dozvola nedir ve dozvola geçiş belgesinin kullanım alanları nelerdir?
Dozvola Nedir?
Dozvola, ikili karayolu taşımacılığı işlemlerinde ülkeler arasında yapılan kota anlaşmalarında taşıtların geçiş yapabilmesi için ihtiyacı olan belgeye verilen isimdir. Dozvola geçiş belgesi, ülkeler arasında imzalanan anlaşmalara bağlı olarak yıllık ya da belirli periyotlar ile uygulanan kota işlemlerinde karayolu taşıt araçlarının ülke sınırları ve gümrüklerden geçiş yapması için kullanılmaktadır. Farklı dozvola türleri bulunmakla birlikte ülkeler arası geçişlerde kota anlaşması yapılmış olsa bile dozvola geçiş belgesine ihtiyacı olmadan geçiş yapabilen taşıt türleri de bulunmaktadır.
Dozvola geçiş belgeleri için kota anlaşması bulunan ülkeler, kendi aralarında yıllık olarak dozvola belgesi ücreti ödemesi yaparlar. Ülkelerin her yılın başında ücret karşılığında aldığı dozvola belgeleri ise taşımacılık firmalarına ve tırlara ücret karşılığında verilmektedir. Böylece ülkeler arasında taşımacılık yapabilecek araçların sayısı da her yılın başında belirlenmektedir.
Dozvola Geçiş Belgesi
Dozvola geçiş belgesi, ikili ülke ilişkilerinde yapılan kota anlaşmaları çerçevesinde alınmaktadır. Belgeler her bir ülke tarafından karşılıklı olarak alınmaktadır. Alınan dozvola kotaları ise ülkeler tarafından belirli ücretler karşılığında tırlara ve lojistik firmalarına tahsis edilmektedir. Her ülkenin dozvola dağıtımı ilgili kurumlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Ülkemizde de Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından görevlendirilen kurumlar ya da ticaret odası tarafından dozvola belgesi dağıtımı gerçekleştirilmektedir. Dağıtımlar TOBB tarafından yetkilendirilen kurumlar tarafından, sınır kapılarında yapılmaktadır. Dozvola dağıtımları için sınır kapılarında kurumlara ait ofisler kullanılmaktadır.
Dozvola belgesi için başvuru yapabilmek için firmaların ya da tır sahiplerinin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından verilen C2 yetki belgesine sahip olması gereklidir. Aynı zamanda yurtdışına yük transferi gerçekleştirecek olan firma araçlarından gerekli görülen durumlarda ek belgeler de talep edilmektedir.
Dozvola Belgesi Nasıl Alınır?
Dozvola belgesi almak isteyen firmalardan çeşitli belgeler talep edilmektedir. Dozvola belgeleri TOBB tarafından yetkilendirilen kurumlar, gümrük sınırlarında dozvola belgesi dağıtımı gerçekleştirmektedir. Dozvola belgesi için başvuru yapacak olan firmaların öncelikli olarak C2 yetki belgesi sahibi olması gereklidir. C2 yetki belgesi için başvurular ise Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından yetkilendirilen kurumlar tarafından dağıtılmaktadır.
Dozvola belgesi almak için başvuru yapacak firmaların, gümrük sınır kapılarında bulunan yetkili kurumlara başvuru yapması gereklidir. C2 yetki belgesinin yanı sıra dozvola belgesi başvurularında firmalardan çeşitli belgeler de istenmektedir. Dozvola geçiş belgesi alabilmek için gereken belgeler ise şu şekilde sıralanabilir:
- Dozvola belgesi başvuru dilekçesi (Dilekçe içerisinde belgenin güzergahı ve talep edilen belgelerin belirtilmesi gereklidir.),
- Taşıt kartının aslı ve fotokopisi,
- Noter onaylı vekaletname (Şirket yetkilisi ya da yetkilileri tarafından imzalanmış olması gereklidir.),
- Gümrük Çıkış Beyannamesi
Dozvola geçiş belgesi almak isteyen tırların çeşitli koşullara da dikkat etmesi gereklidir. Yurt dışına hali hazırda çıkış yapmış olan araçlar için dozvola belgesi tahsis edilememektedir. Bu nedenle araçların transit geçişleri için dozvola belgesine ihtiyacı var ise gerekli olan tüm belgelerin araç yurtdışına çıkmadan önce tahsis edilmesi gerekir. Alınan belgelerin üzerinde nakliyeci firmanın kaşesinin bulunması yeterlidir. Kaşe haricinde hiçbir verinin belge üzerine eklenmemesi de gereklidir.
Yurt dışına çıkış yapmak isteyen araçların öncelikle transit ya da direkt olarak geçiş yapacağı ülkeye uygun dozvola belgesine sahip olması gereklidir. Yetkili dağıtım bürolarından dozvola belgesi alındıktan sonra araçların çıkışının gerçekleşebilmesi için gümrük çıkış kayıt işlemlerinin tamamlanması gerekir.
Dozvola Türleri
Dozvola belgeleri, ikili ilişkilerinde kota uygulamasına gidilen ülkeler arasında yapılan anlaşmalara bağlı olarak belirli limitler çerçevesinde tahsis edilmektedir. Dozvola belgelerinin çeşitli kullanım alanları ve farklı araçlara tahsis edilen türleri de bulunmaktadır. Tır ve taşıma firmalarının yapacakları taşımacılık işlemlerine göre kendine uygun belge türlerine sahip olması gereklidir. Günümüzde kullanım amaçlarına göre dozvola türleri genel olarak ikiye ayrılmaktadır. Bunlar:
Transit Dozvola: Ülkeler arasında eşya taşımacılığı yapacak olan tırların bir ülkeden başka bir ülkeye ulaşmak için farklı ülkelerden transit geçiş yapması gereken durumlarda kullanılmaktadır. Taşımacılığın gerçekleştirilmek istendiği nihai varış ülkesine varmak için farklı ülke sınırlarına giriş yapılması gereken durumlarda transit dozvola belgesi alınması gereklidir.
İkili Dozvola: Transit geçiş olmadan direkt olarak yükleme ülkesinden varış ülkesine geçiş yapılan taşımacılık işlemlerinde kullanılmaktadır. İkili dozvolanın geçerli olması için direkt olarak çıkış ülkesinden nihai varış ülkesine giriş yapılmalıdır. İthalat ülkesinden direkt olarak ihracat ülkesine geçiş yapan tırların ikili dozvola belgesine sahip olması gereklidir.
Dozvola Fiyatları
Dozvola fiyatları genel olarak ülkeler arasında gerçekleştirilen ticari anlaşmalara göre belirlenmektedir. Her yılın başında, ülkeler anlaşmaları tekrarlayarak belirli sayıda kotaya sahip belgeleri kendi kullanımları için satın almaktadır. Yapılan anlaşmalarda belirlenen fiyatlar üzerinden dozvola geçiş belgelerinin tahsisi de gerçekleşmektedir. Bu nedenle belge fiyatları için öncelikle dozvola geçiş belgesi dağıtımında resmi yetkisi bulunan kurumlara başvuru yapılması gereklidir. Alınan belgeler her firma için belirli sayıda geçiş hakkı sunmaktadır. Bu nedenle geçiş hakkını dolduran firmaların da yetkili kurumlara tekrar başvuru yaparak ilgili belgeyi tekrar tahsis etmesi gereklidir.
Dozvola Belgelerinden Muaf Olan Araç ve Taşımacılık Türleri Nelerdir?
Dozvola geçiş belgeleri transit ya da direkt geçişler ile eşya transferi gerçekleştirecek olan tüm tır ve taşımacılık firmalarında bulunmak zorundadır. Ancak çeşitli istisnai durumlar ya da belirli araç ve taşımacılık türlerinde dozvola geçiş belgelerinin kullanılmasına gerek yoktur. Ülkelerden geçiş yapmak için dozvola geçiş belgesi kullanmasına gerek olmayan araç ve taşımacılık türleri ise genel olarak şu şekildedir:
- İtfaiye ve ambulans araçlarının hem transit hem de direkt olarak nihai ülkeye girişlerinde,
- Doğal afet ya da çeşitli acil durumlarda ilaç, tıbbi araç ve gereç ya da çeşitli malzemeler taşıyan araçların geçişlerinde,
- Cenaze taşımalarında,
- Kamu hizmeti çerçevesinde gerçekleştirilecek olan posta ve benzeri yüklerin taşınmasında,
- Araçların arıza, kaza ya da benzeri olumsuz durumlar ile karşılaşması durumunda,
- UBAK belgesi çerçevesinde gerçekleştirilecek olan yük ve eşya taşımalarında,
- İstiap haddi 3,5 tondan daha düşük olan araçların transit ya da nihai ülkeye giriş yapması durumunda dozvola belgesi şartı yoktur.
Yukarıda verilen durumlar çerçevesinde nihai ülkeye girişlerde ya da transit geçişlerde araçlardan dozvola belgesi talep edilmemektedir. Bu araçların ülke geçişlerinde sınır kapılarında yukarıda verilen durumu açıklayıcı belgeleri sınır kapılarında yetkili birime iletmesi, geçiş yapmak için yeterlidir.
